Pierwszy wpis - krótka historia prasy polskiej.

Witam !

Jestem Michał, pochodzę z Bytomia.

Blog ten powstał z myślą o przedmiocie "Polski system medialny"

Będą na nim prezentowane głównie wiadomości polityczne i sportowe z kraju, czasami ze świata.

W pierwszym poście zaprezentuję krótką historię prasy polskiej.

Od początków do 1795.
Początki prasy w Polsce sięgają XVI wieku, kiedy pojawiły się pierwsze druki informacyjne - gazety ulotne; najstarsza znana „Nowiny z Konstantynopola”(1550 r.) została wydana z okazji wydarzeń politycznych, wojennych, dyplomatycznych i inne. Gazety ulotne przetrwały do połowy XVIII w., a ich łączną liczbę (nie uwzględniając gazet pisanych) szacuje się na 2–3 tysiące.
Za datę rozpoczynającą właściwe dzieje prasy polskiej przyjęto 1661 - rok ukazania się „Merkuriusza Polskiego” drukowanego przez J.A. Gorczyn. Wydawcą wielu efemeryd prasowych w Krakowie był J.A. Priami. W Królewcu pierwsze pismo dla ludności polskiej „Pocztę Królewiecką” wydawał J.D. Cenkier.
Stały rozwój prasy polskiej datuje się od powstania w Warszawie „Kuriera Polskiego” (1729 r.) i „Uprzywilejowanych Wiadomości z Cudzych Krajów” (1729), których wydawcy - pijarzy, uzyskali wyłączne prawo wydawania gazet w Koronie. W 1737 oba tytuły zostały przejęte przez jezuitów i 1765 połączone w jedno pismo „Wiadomości Warszawskie”.


Od 1795 r. do 1864.
Ruch wydawniczy był niewielki, nie ożywiło go także powstanie Księstwa Warszawskiego. Z ukazujących się w tym okresie pism wyróżniały się:„Dziennik Patriotycznych Polityków”, „Gazeta Krakowska”. W 1812 w 9 miastach wychodziło ogółem 20 gazet i czasopism. Konstytucyjną gwarancję swobody słowa drukowanego przekreśliło wprowadzenie cenzury (1819) oraz pozbawienie możliwości ukazywania się prasie obcej. Podczas powstania listopadowego 1830–31 wychodziło ponad 40 tytułów. W 1861–64 po raz pierwszy na szerszą skalę pojawiła się w kraju konspiracyjna prasa niepodległościowa („Ruch”, „Strażnica”, „Niepodległość”), łącznie ok. 60 nielegalnych tytułów prasowych.


Od 1864 do końca I wojny światowej
W 1864–1918 prasa pol. stała się czynnikiem integrującym społeczeństwo, wywierając istotny wpływ na życie narodowe. Udoskonaliła się organizacja pracy redakcyjnej i metod kolportażu; zwiększyła się liczba tytułów, pojawiły się pisma ilustrowane, tzw. rodzinne, kobiece, dziecięce, tygodniki społeczne oraz pisma specjalistyczne. Dziennikarstwo wyodrębniło się jako samodzielny zawód.
W latach 90. XIX w. powstały pierwsze polskie organizacje dziennikarskie. W drugiej połowie XIX w. pojawiły się w Warszawie pierwsze gazety żydowskie -„Izraelita” i „Warszojer Jidysze Cajtung”. Według niepełnych danych 1905 r. wychodziło na ziemiach polskich ponad 500 tytułów, zaś 1914 - około 1100. I wojna światowa spowodowała gwałtowny spadek liczby ukazujących się tytułów (ponad 200).


Druga Rzeczpospolita
Odzyskanie niepodległości 1918 i zjednoczenie ziem polskich stworzyło warunki szybkiego rozwoju prasy, która stała się czynnikiem integrującym polskie społeczeństwo, przyczyniając się do zacierania różnic pomiędzy byłymi zaborami i upowszechniania kultury we wszystkich środowiskach.
Wznowiona została większość tytułów wydawanych przed 1914; wkrótce pojawiły się nowe rodzaje wydawnictw prasowych - czasopisma popularne, ilustrowane magazyny i dodatki do dzienników, prasa sportowa, filmowa, tanie dzienniki (tzw. pięciogroszówki) oraz prasa sensacyjna i brukowa (zw. czerwoną od koloru winiet i tytułów).
Popyt na prasę przyczynił się do rozbudowy poligrafii i usprawniania systemukolportażu. Serwis informacyjny zapewniały agencje prasowe, z najważniejsząPolską Agencją Telegraficzną - PAT (zał. 1918). W 1937 ukazywało się w Polsce łącznie 2692 tytułów. W 1938 r. rekordowe nakłady dzienników wynosiły 200 tys., ale ponad połowa gazet nie osiągała 10 tys. egzemplarzy.


Druga wojna światowa
Działania wojenne IX 1939 zdezorganizowały działalność wydawnictw prasowych. Po zajęciu Polski Niemcy zlikwidowali całą prasę polską, wydając w jej miejsce gazety w języku niemieckim („Krakauer Zeitung”, „Warschauer Zeitung”) oraz dzienniki i pisma w języku polskim, nazywane powszechnie „gadzinówkami” lub „szmatławcami” (m.in. „Nowy Kurier Warszawski”, „Goniec Krakowski”, „Siew”, „Ilustrowany Kurier Polski”, „Ster”, „Fala” oraz w języku jidysz w Łódzi „Geto Cajtung”).
Od początku wojny na terenach pod okupacją niemiecką ukazywała się prasa konspiracyjna. Jej wydawcami były podziemne organizacje i ugrupowania wojskowe, partie polityczne, a także tajne instytucje społeczne i grupy osób prywatnych. Z czasem konspiracyjna działalność wydawnicza, mimo dotkliwych represji, stała się jedną z najważniejszych form oporu.
Łącznie 1939–45 na terenie całej Polski wychodziło ok. 2 tys. czasopism konspiracyjnych (drukowanych, powielanych, przepisywanych na maszynie), z czego 17 ukazywało się przez całą okupację, 90 - przez 4 lata, a ok. 300 - przez 2 lata; prawie połowę z nich wydawano w Warszawie (w czasie powstania warszawskiego ukazywało się jawnie ponad 130 pism), ok. 200 w Krakowie i woj. krakowskim.


Od 1945 do 1989
W 1945–48 stronnictwa i ugrupowania polityczne wydawały własną prasę, w tym również opozycyjne wobec komunistów. Ukazywały się także pisma katolickie np. „Tygodnik Warszawski” i „Tygodnik Powszechny”. oraz prasa stowarzyszeń. Liczba tytułów prasy legalnej w 1948 r. wynosiła 880. Natomiast antykomunistyczne podziemie 1944–48 wydawało ponad 200 pism konspiracyjnych.
Wraz ze zmianami politycznymi 1948–53 - eliminacją opozycji i umacnianiem się rządów komunistycznych - następowała centralizacja systemu prasowego na wzór sowiecki. Po powstaniu PZPR zaczęła ukazywać się „Trybuna Ludu”. W 1956–58 nastąpiło ożywienie prasy, która odgrywała znaczną rolę polityczną w ruchu na rzecz reform. W następnych latach liczba tytułów prasowych osiągnęła: 1965 - 1305, 1969 - 1685, 1972 - 2979 i 1973 - 2461 tytułów.
Utworzenie 1973 r. koncernu wydawniczego PZPR RSW „Prasa–Książka–Ruch”podporządkowało prasę Komunistycznej Centrali PZPR. RSW dominowało na rynku i stworzyło agencje prasowe (w tym Polska Agencja Interpress, Centralna Agencja Fotograficzna oraz Krajowa Agencja Wydawnicza) oraz własne drukarnie i sieć kolportażu.
W 2 poł. lat 70., wraz z organizowaniem się demokratycznej opozycji, pojawiła się prasa podziemna wydawana poza cenzurą. Łącznie z ukazującymi się w takim samym trybie książkami, tworzyła tzw. drugi obieg wydawniczy.
Po VIII 1980 nastąpił szybki rozwój prasy NSZZ „Solidarność”; powstało 6 legalnych pism Solidarności, w tym m.in. ogólnopolski „Tygodnik Solidarność”. Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 XII 1981 czasowo została zawieszona większość prasy, ukazywały się jedynie „Trybuna Ludu” i „Żołnierz Wolności” oraz 16 gazet pozawarszawskich.



Dzień dzisiejszy
W wyniku zmian politycznych 1989 pojawiła się wysokonakładowa prasa niezależna („Gazeta Wyborcza” i wznowiony „Tygodnik Solidarność”); ujawniały się pisma drugiego obiegu („Arka”, „Krytyka” i in.).
Oficjalnie rozprowadzane są tytuły prasy emigracyjnej (np. paryska „Kultura”). W 1990 uchwalono nowe regulacje prawne związane z wydawaniem prasy: ustawowo zniesiono cenzurę i zlikwidowano Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, dotychczasowy licencyjny system prasowy zamieniono na rejestracyjny (warunkiem ukazywania się zaczęła być sądowa rejestracja tytułu, co przyspieszyło zakładanie nowych pism, o których egzystencji zaczął decydować rynek).
Wreszcie na mocy uchwały sejmowej rozwiązano RSW, likwidując przy tym monopol państwa w dziedzinie kolportażu (wyodrębniony Ruch pozostał jednak państwowy, i nadal jest największym, dystrybutorem prasy). Decyzje te, określając zasady funkcjonowania obecnego systemu prasowego w Polsce.
Badania nad prasą są prowadzone głównie w Ośrodku Badań Prasoznawczych w Krakowie, w Pracowni Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego XIX i XX w. IBL, PAN oraz w Instytucie Dziennikarstwa Uniwersytety Warszawskiego.
źródł: http://www.pmedia.pl/showludzie.php?wid=194